Koeficijenti efikasnosti
Activity Ratios
Šta su koeficijenti efikasnosti?
Koeficijenti efikasnosti mere koliko efikasno kompanija koristi svoja sredstva i resurse za ostvarivanje prihoda. Menadžeri na osnovu vrednosti ovih koeficijenata mogu da poboljšaju operativnu efikasnost, upravljanje sredstvima i da donose dobre poslovne odluke.
Šta mere koficijenti efikasnosti?
Koeficijenti efikasnosti upoređuju troškove kompanije sa njenim prihodima. Uobičajeni koeficijent efikasnosti je operativni koeficijent Operating Ratio, koji poredi operativne troškove Operating Expenses i neto prodaju Net Sales. To je pokazatelj koji kompanije koriste da bi odredila koliko je menadžment uspešan u održavanju niskih operativnih troškova dok u isto vreme ostvaruje prihode ili prodaju.
Drugi pokazatelji efikasnosti mere koliko dobro preduzeće održava optimalni nivo zaliha ili koliko brzo prikuplja novac od dužnika. Koje pokazatelje kompanija koristi zavisi od vrste poslovanja i oblasti u kojima menadžeri misle da mogu poboljšati efikasnost.
Koeficijenti efikasnosti mogu biti od pomoći, ali bi ih trebalo analizirati uporedo sa ostalim finansijskim pokazateljima i pratiti njihove vrednosti tokom vremena kako bi se problemi na vreme uočili i rešili pre nego što eskaliraju.
Vrste koeficijenata efikasnosti
- Koeficijent efikasnosti Efficiency Ratio
Osnovni koeficijent efikasnosti poredi troškove Expenses kompanije u poređenju sa njenim prihodima Revenue. Iako mnoge kompanije iz različitih sektora koriste ovaj odnos, on se najviše primenjuje u bankarstvu.
Koeficijent efikasnosti = Troškovi / Prihodi
Efficiency Ratio = Expenses / Revenue
- Koeficijent operativne efikasnosti Operating Ratio
Ukupni operativni troškovi se sastoje od dve komponente, troškova prodate robe Cost of Goods Sold i operativnih troškova Operating Expenses i izračunavaju se tako što se zbir operativnih troškova i troškova prodate robe podeli neto prodajom Net Sales:
Operativni koeficijent = (Operativni troškovi + Cena koštanja prodate robe) / Neto prodaja
Operating Ratio = (Operating Expenses + Cost of Goods Sold) / Net Sales.
- Koeficijent obrta potraživanja Accounts Receivable Turnover Ratio
Koeficijent obrta potraživanja pokazuje koliko puta godišnje kompanija naplati prosečna potraživanja.
Veći koeficijent obrta potraživanja može značiti da je naplata potraživanja kompanije efikasnija, a mali koeficijent je znak neefikasne naplate dugovanja. U principu je bolje imati veći koeficijent obrta potraživanja.
Koeficijent obrta potraživanja = Neto prodaje na kredit / Prosečna potraživanja od kupaca
Accounts Receivable Turnover = Net credit sales / Average Accounts Receivable
- Prosečan broj dana potrebnih za naplatu potraživanja Days Sales Outstanding (DSO)
Prosečno vreme naplate potraživanja ili dani neplaćene prodaje pokazuje broja dana koji je kompaniji potreban da prikupi gotovinu od neto prodaje na kredit Net Credit Sales. DSO se obično utvrđuje na mesečnom, kvartalnom ili godišnjem nivou.
Dani neplaćene prodaje = (Prosečno stanje potraživanja / Neto prodaja na kredit) x Broj dana u obračunskom periodu
Days Sales Outstanding (DSO) = (Average Accounts Receivable / Net Credit Sales) x Number of Days in Accounting Period
- Koeficijent obrta obaveza prema dobavljačima Account Payable Turnover Ratio
Koeficijent obrta obaveza prema dobavljačima pokazuje koliko puta kompanija otplaćuje svoje obaveze u toku određenog vremenskog perioda. Ovaj koeficijent je mera kratkoročne likvidnosti i govori koliko je preduzeće efikasno u plaćanju dobavljača i poverilaca. To je važan pokazatelj likvidnosti i načina na koji kompanija upravlja novčanim tokovima.
Smanjenje koeficijenta obrta ukazuje na to da je kompaniji potrebno više vremena da isplati svoje dobavljače nego u prethodnom periodu, što može ukazivati da je kompanija u finansijskim problemima.
Veći koeficijent znači da kompanija ima dovoljno novca da blagovremeno otplati svoj kratkoročni dug Short-term Debt. Međutim, povećanje tokom dužeg vremenskog perioda može značiti da kompanija ne koristi dobro novac za investiranje što dugoročno može oboriti stopu rasta i zarade. Finansijeri i kreditori koji vide stabilan ili rastući koeficijent obaveza mogu povećati kreditnu liniju Credit Line kompanije. Preduzeća koja svoj posao finansiraju kreditima obično imaju koristi od većeg koeficijenta jer dobavljači i zajmodavci koriste ovo merilo da procene rizik koji preuzimaju.
Koeficijent obrta obaveza prema dobavljačima = Neto kupovine na kredit / Prosečne obaveza prema dobavljačima
Account Payable Turnover Ratio = Net Credit Purchases / Average Accounts Receivable
- Dani neizmirenih obaveza Days Payable Outstanding (DPO)
Dani neizmirenih obaveza ili neplaćeni dani (DPO) je prosečan broj dana koji je kompaniji potreban da isplati svoje obaveze. Stoga, dani neizmirenih obaveza pokazuju koliko dobro kompanija izmiruje svoje obaveze. DPO od 30 znači da je kompaniji u proseku potrebno 30 dana da isplati svoje dobavljače.
Neplaćeni dani = (Prosečna dugovanja / Cena koštanja prodate robe) x Broj dana u obračunskom periodu
Days Payable Outstanding = (Average Accounts Payable / Cost of Goods Sold) x Number of Days in Accounting Period
- Koeficijent obrta zaliha Inventory Turnover Ratio
Koeficijent obrta zaliha pokazuje koliko dobro se upravlja zalihama Inventory. Ovaj koeficijent stavlja u odnos cenu koštanja prodate robe Cost of Goods Sold i prosečne zalihe Average Inventory. Koeficijent obrta zaliha pokazuje koliko puta se zalihe obrnu u određenom periodu (obično u toku godine).
Veličina zaliha zavisi od vrednosti kupljene i prodate robe. Ako se kupi previše, a ne proda dovoljno povećavaju se zalihe, a to vodi povećanju troškova zaliha i smanjenju koeficijenta obrta zaliha.
Banke su posebno zainteresovane za veličinu ovog koeficijenta jer žele da znaju da li se zalihe potencijalnog zajmprimca mogu lako i brzo prodati.
Koeficijent obrta zaliha = Cena koštanja prodate robe / Prosečne zalihe
Inventory Turnover Ratio = Cost of Goods Sold / Average Inventory
U principu, veći koeficijent obrta zaliha znači da kompanija dobro upravlja zalihama i da ne troši previše novca na skladištenje proizvoda koji se ne prodaju.
Za većinu industrija, idealan koeficijent obrta zaliha je između 5 i 10.
- Dani u zalihama Days in Inventory (DII)
Dani u zalihama ili prosečan broj dana potrebnih za prodaju zaliha pokazuje koliko brzo kompanija pretvara zalihe u gotovinu.
Dani u zalihama = (Prosečne zalihe / Cena koštanja prodate robe) x Dužina perioda u zalihama
Days in Inventory = (Average Inventory / Cost of Goods Sold) x Period Length DII
Prosečan broj dana u zalihama značajno se razlikuje u zavisnosti od grane privrede u kojoj preduzće posluje i od različitih faktora kao što su vrsta proizvoda i poslovni model. Zbog toga je važno porediti vrednost DII sa kompanijama iz istih ili sličnih sektora.
- Koeficijent obrta osnovnih sredstava Fixed Asset Turnover Ratio
Obrt osnovnih sredstava pokazuje koliko dobro preduzeće koristi osnovna sredstva Fixed Assets za ostvarivanje prodaje. Koeficijent obrta osnovnih sredstava upoređuje neto prodaju sa prosečnim neto fiksnim sredstvima Average Net Fixed Assets. Koristi se za procenu sposobnosti menadžmenta da ostvari prodaju od investicija u osnovna sredstva. Visok koeficijent ukazuje na to da je preduzeće efikasno u generisanju prodaje sa relativno malom količinom osnovnih sredstava.
Koeficijent obrta osnovnih sredstava = Neto prodaja / Prosečna neto osnovna sredstva
Fixed Asset Turnover Ratio = Net Sales / Average Net Fixed Assets
- Koeficijent obrta sredstava Asset Turnover Ratio
Koeficijent obrta sredstava meri sposobnosti preduzeća da ostvaruje prodaju korišćenjem svojih sredstava (imovine). Ovaj koeficijent pokazuje koliko je procentualno učešće neto prodaje Net Sales u prosečnim ukupnim sredstvima Average Total Assets kompanije. Na primer, koficijent 0,4 znači da svaki dolar sredstava ostvaruje 40 centi prodaje. Ako je vrednost koeficijenta 1 neto prodaja preduzeća jednaka je prosečnim ukupnim sredstvima.
Koeficijent obrta sredstava = Neto prodaja / Prosečna ukupna sredstva
Asset Turnover Ratio = Net Sales / Average Total Assets
- Koeficijent obrta osnovnih sredstava Fixed Asset Turnover Ratio
Obrt osnovnih sredstava je koeficijent efikasnosti koji pokazuje koliko dobro preduzeće koristi osnovna sredstva za ostvarivanje prodaje. Koeficijent obrta osnovnih sredstava upoređuje neto prodaju sa prosečnim neto osnovnim sredstvima. Koristi se za procenu sposobnosti menadžmenta da ostvari prodaju od investicija u osnovna sredstva. Visok koeficijent ukazuje na to da je preduzeće efikasno u generisanju prodaje sa relativno malom količinom osnovnih sredstava.
Koeficijent obrta osnovnih sredstava = Neto prodaja / Prosečna neto osnovna sredstva
Fixed Asset Turnover Ratio = Net Sales / Average Net Fixed Assets
