Slobodan tok gotovine, slobodan novčani tok
Šta je slobodan tok gotovine?
Slobodan tok gotovine Free Cash Flow je novac koji kompanija ostvaruje normalnim poslovanjem posle odliva gotovine od operativnih aktivnosti (CFO) i oduzimanja kapitalnih troškova (CapEx). Drugim rečima, to je tok gotovine koja ostaje nakon što kompanija plati svoje operativne i kapitalne troškove Operating Expenses (OpEx). FCF je slobodna gotovina koja je na raspolaganju kompaniji za isplatu poverilaca, dividendi i kamata investitorima. Za razliku od neto dobit Net Income, FCF isključuje bezgotovinske troškove Non-cash Expenses iz bilansa uspeha Income Statement. S druge strane, uključuje troškove opreme i sredstava, kao i promene obrtnog kapitala Current Assets iz bilansa stanja Balance Sheet.
Slobodni novčani tok je dobio ime jer je raspoloživ za potrošnju po slobodnom izboru menadžmenta. Na primer, iako kompanija ima OCF 100 miliona dolara i mora investirati 20 miliona godišnje u kapitalna sredstava Capital Assets. Iz tog razloga, na raspolaganju je samo 80 miliona dolara FCF.
Neto prihod se obično koristi za merenje profitabilnosti kompanije, dok slobodni novčani tok pruža bolji uvid u finansijsko zdravlje kompanije. Neki investitori preferiraju FCF ili FCF po akciji u odnosu na zaradu Earnings ili zaradu po akciji EPS. Oni smatraju da su to bolji pokazetelji profitabilnosti jer uklanjaju bezgotovinske stavke iz bilansa uspjeha.
Osnovna formula slobodnog novčanog toka
Osnovna formulaslobodnog novčanog toka jednaka je gotovini iz operacija umanjenoj za kapitalne izdatke. Ovo je najednostavnija i najčešće korišćena formula slobodnog novčanog toka:
Slobodan novčani tok = Novčani tok od operativnih aktivnosti – Kapitalni izdaci
Free Cash Flow = Cash Flow from Operating Activities (CFO) – Capital Expenses
Ostale formule slobodnog novčanog toka
Pošto u finansijskim izveštajima ne postoji stavka FCF, mora se izračunati korišćenjem stavki iz finansijskih izveštaja Financial Statements.
Najčešće su ove tri formule slobodnog toka novca koje koriste:
Operativni novčani tok Cash Flow from Operating Activities (CFO)
ili
Prihod od prodaje Sales Revenue ili
Neto operativnim profit Net Operating Profit After Taxes (NOPAT)
1. Formula koja koristi operativni novčani tok
Za izračunavanje FCF obično se koriste samo CFO i kapitalne izdaci pošto se lako mogu naći u finansijskim izveštajima. FCF se izračunava korišćenjem gotovine iz operativnih aktivnosti iz izveštaja o tokovima novca Cash Flow Statement. Kada je poznat CFO od njega se oduzimaju kapitalni troškovi koji se nalaze u bilansu stanja.
Slobodan novčani tok = Novčani tok od operativnih aktivnosti – Kapitalni izdaci
Free Cash Flow = Cash Flow from Operating Activities (CFO) – Capital Expenses
Podaci potrebni za izračunavanje FCF kompanije nalazi se u izveštaju o novčanim tokovima.
Primer
Proizvodna kopanija ABC je imala 2021. godine operativni novčani tok od 1.000.000 dolara prema godišnjem izveštaju o novčanim tokovima. U tom istom periodu kupljene su tri nove mašine i plaćene 450.000 dolara. FCF kompanije se računa na sledeći način:
Slobodan novčani tok = Operativni novčani tok – Kapitalni izdaci
Operativni novčani tok = 1.000.000 dolara
Kapitalni izdaci = 450.000 dolara
FCF= 1.000.000 – 450.000 = 550.000 dolara
2. Formula slobodnog toka novca koja koristi prihod od prodaje
Formula slobodnog novčanog toka se fokusira na prihode koje kompanija ostvaruje kroz svoje poslovanje. Kada su poznati prihodi od prodaje oduzimaju se troškovi povezani sa ostvarivanjem prihoda. Izvor informacija za ovu metodu su bilans uspeha i bilans stanja Balance Sheet.
Kada se izračunava FCF, prvo se pronalazi stavka prodaje ili prihoda Sales Revenue u bilansu uspeha. Sledeći korak je oduzimanje zbira poreza i svih operativnih troškova. OpEx sadrže troškovi prodate robe COGS i prodajne, opšti i administrativne troškove Selling, General and Administrative Expenses (SG&A). Na kraju se oduzimaju potrebna ulaganja u operativni kapital. Potrebne investicije u operativni kapital se izvode iz bilansa stanja i poznate su kao neto investicije u operativni kapital.
Slobodan novčani tok = Prihod od prodaje – (Operativni troškovi + Porezi) – Potrebna ulaganja u operativni kapital
Free Cash Flow = Sales Revenue – (Operating Costs + Taxes) – Required Investments in Operating Capital
3. Formula slobodnog novčanog toka koja koristi neto operativnim profit nakon oporezivanja
Metod koji za izračunavanje FCF korišćenjem neto operativnog profita nakon oporezivanja NOPAT je sličan onome koji koristi prihod od prodaje. Za razliku od prethodnog metoda, koristi neto operativni profit nakon oporezivanja. FCF formula po ovoj metodi glasi:
Slobodan novčani tok = Neto operativni profit nakon oporezivanja – Neto investicije u operativni kapital
Free Cash Flow = Net Operating Profit After Taxes – Net Investment in Operating Capital
Zašto je FCF važan?
Postoje mnoge prednosti slobodnog toka novca za vlasnike preduzeća, kao i za potencijalne investitore. Evo nekih od ključnih prednosti koje treba uzeti u obzir:
Koristi za vlasnike preduzeća
FCF je važan jer je pouzdano merilo koliko je kompanija efikasna u stvaranju gotovine iz redovnih poslovnih aktivnosti Operating Activities.
Slobodni novčani tok takođe može biti rani znak upozorenja da segotovinski tok smanjio. Zbog toga je moguće na vreme preduzeti akciju za njegovo poboljšanje.
Pored toga, na osnovu FCF se može utvrditi kako na novčani tok kompanije utiču kapitalni izdaci Capital Expenses (CapEx).
FCF predstavlja slobodan novac na raspolaganju za razvoj poslovanja, povećanje ponude proizvoda i preuzimanje dsvega što dugoročno povećava vrednost kompanije. FCF se može posmatrati kao prihod koji preduzeće ima na raspolaganju nakon što je ispunilo sve svoje obaveze.
Za investitore i poslovne analitičare
Slobodni novčani tok je važan za investitore jer pokazuje koliko gotovine kompanija ima na raspolaganju.
Investitori često procenjuju FCF da utvrde ima li dovoljno gotovine za otplatu dugova, izdavanje dividende i otkup akcija Stock Buyback.
Neki investitori preferiraju FCF za merenje finansijskog učinka jer je njime teže manipulisati nego neto dobiti ili zaradom po akciji.
Prednosti slobodnog toka novca
FCF može da pruži jasnu sliku finansijskog zdravlja i vrednosti kompanije pošto uzima u obzir promene u obrtnom kapitalu.
Smanjenje obaveza prema dobavljačima Accounts Payable (odliv) može značiti da prodavci zahtevaju brže plaćanje. Smanjenje potraživanja Accounts Receivable (priliv) može značiti da kompanija brže prikuplja gotovinu od svojih kupaca. Povećanje zaliha Inventory (odliv) može ukazivati na postojanje zaliha neprodatih proizvoda.
Na primer, kompanija je imala neto prihod 10.000.000 dolara godišnje u poslednjoj deceniji. Na prvi pogled, neto prihod izgleda ujednačeno i stabilno. Međutim, FCF je pokazao tendenciju pada u poslednje dve godine. Zalihe su rasle (odliv), kupci odlagali plaćanja (priliv), a prodavci zahtevali brža plaćanja (odliv). FCF bi otkrio ozbiljne finansijske slabosti koja se ne bi videla iz pregleda bilansa uspeha.
FCF je koristan za potencijalne akcionare ili zajmodavce za procenu sposobnosti kompanije da isplati očekivane dividende ili kamate.
Vrste slobodnog toka novca
Najčešće vrste slobodnog toka novca su:
Slobodan novčani tok za firmu Free Cash Flow to Firm (FCFF), ili novčani tok bez duga Unlevered Free Cash Flow (UFCF).
FCFF je novčani tok raspoloživ za raspodelu vlasnicima duga Debt, akcija Shares, povlašćenih akcija Preffered Shares ili obveznica Bonds. Naravno, tek posle obračuna troškova deprecijacije i amortizacije Depreciation & Amortization, poreza Taxes, obrtnog kapitala Working Capital i investicija.
Slobodan novčani tok za vlasnike kapitala Free Cash Flow to Equity (FCFE). FCFE se takođe naziva slobodni novčani tok sa leveridžom Levered Free Cash Flow (LFCF).
Slobodan novčani tok za vlasnike kapitala je iznos gotovine koju preduzeće stvara i koji je raspoloživ za podelu akcionarima.
